Innowacyjność w Polsce – jak to naprawdę wygląda?

Innowacyjność w Polsce ma różne oblicza. Dużo w tym kontekście mówi się o start-upach, i słusznie. A jak sytuacja wygląda w firmach dojrzałych, posiadających doświadczone działy badań i rozwoju, które jak dotąd stanowią koło zamachowe naszej gospodarki?

Czy Polacy mają potencjał innowacyjności? Tak. Niejednokrotnie przekonałem się o tym, prowadząc szkolenia z TRIZ (metodologii służącej rozwiązywaniu problemów technicznych i generowaniu innowacji). Czy Polska jest krajem innowacyjnym? Tu niestety nie jest tak różowo.

Polska a Ranking Innowacyjności

Komisja Europejska co roku publikuje Europejski Ranking Innowacyjności (The European Innovation Scoreboard), który mierzy i porównuje poziom innowacyjności w państwach członkowskich Unii Europejskiej (ranking obejmuje również Chorwację, Turcję, Islandię, Norwegię i Szwajcarię). Na pozycję w rankingu składa się 26 wskaźników, tj. zasoby ludzkie dla nauki i techniki, edukacja, patenty, nakłady na działalność innowacyjną i efekty tej działalności mierzone wartością sprzedaży wyrobów nowych i zmodernizowanych, współpraca w zakresie działalności innowacyjnej itp.

W rankingu za rok 2017 Polska zajmuje czwarte miejsce... od końca! Wyprzedza jedynie Rumunię, Bułgarię i Chorwację.

Czy ten stan rzeczy ma szansę się zmienić? Zapytałem o opinię na ten temat szefów R&D z kilku firm. Rozmawialiśmy o innowacyjności w ich organizacjach, o wyzwaniach w tym zakresie, a także o kondycji polskiego rynku wsparcia R&D.

Poniżej perspektywa trzech dojrzałych firm (z różnych branż i różnych regionów kraju) mających w Polsce własne działy R&D. Żadna z nich nie jest start-upem i żadna nie zajmuje się informatyką, ale to właśnie takie firmy cały czas jeszcze tworzą większość naszego PKB.

Perspektywa firm dojrzałych

Wszystkie wymienione w artykule firmy są oddziałami koncernów międzynarodowych. Każda z nich, dzięki prowadzonym w Polsce pracom badawczo-rozwojowym, odnosi sukcesy w kategorii "innowacyjność" (mierzone wynikami finansowymi).

Tomasz Michalik, Dyrektor Techniczny, Standard Motor Products (SMP)

Białostocka fabryka amerykańskiego koncernu motoryzacyjnego SMP projektuje i produkuje podzespoły sterowania dla silników spalinowych. Zakład zatrudnia 700 osób. W ciągu bieżącego roku SMP w Białymstoku wdrożyło do produkcji ponad 100 nowych wyrobów, ciągle uruchamia nowe maszyny i technologie.

Tomasz Michalik, mając porównanie z innymi krajami, zauważa, że w Polsce rynek wsparcia dla działów rozwoju nie rozwija się wystarczająco szybko, jest stosunkowo płytki, powolny w reakcji i po prostu drogi. W państwach o rozwiniętej kulturze technicznej wybór firm usługowych, konsultingowych i eksperckich jest zdecydowanie lepszy. Dlatego SMP chętnie wspiera rozwój takich firm w Polsce poprzez lokowanie w naszym kraju projektów i zlecanie części prac rozwojowych.

Drugi, nie mniej ważny problem to poziom innowacji w oferowanych przez firmy wsparcia R&D rozwiązaniach. Kopiowanie rozwiązań znanych od wielu lat sprawdzało się jeszcze dekadę temu, lecz nie wszyscy zauważyli, że teraz potrzebne są naprawdę oryginalne rozwiązania. Dlatego cieszy go wzrastające zainteresowanie narzędziami TRIZ w kolejnych firmach w Polsce.

Dla Tomasza Michalika największym wyzwaniem jest szybko zmieniający się rynek i jego wymagania. Aby na nim wygrywać, buduje kompetentny zespół dumny ze swoich osiągnięć. Uważa, że tylko z dobrym zespołem może po analizie trendów opracować i realizować skuteczną strategię rozwojową.

SMP ściśle współpracuje z Politechniką Białostocką, prowadzi dwa doktoraty wdrożeniowe, programy staży, jak i studiów dualnych. Aby jeszcze bardziej zapewnić dopływ najlepszych pracowników do swojego zespołu, SMP chce docierać do młodych ludzi już na wczesnym etapie edukacji (jeszcze przed studiami), by rozpoczęcie pracy w przemyśle nie było zbytnim szokiem kulturowym i kompetencyjnym.

Aleksandra Błoch, Kierownik działu R&D, ARJO

Na podobne problemy z krajowym wsparciem dla działów badań i rozwoju wskazuje Aleksandra Błoch, kierownik działu R&D w podpoznańskiej fabryce szwedzkiego koncernu ARJO (sprzęt medyczny). Właśnie z powodu kłopotów z możliwością lokalnego zlecenia budowy prototypów inwestuje we własny park maszynowy do tego celu. Jej zespół jeszcze się tworzy, niedawno przejął prace badawczo-rozwojowe z amerykańskiego oddziału ARJO. Pani Aleksandra i jej pracownicy są młodzi i bardzo otwarci na naukę zarówno nowych technologii, jak i metodologii projektowania (znają m.in. Design Thinking, Design for Assembly, a od niedawna także TRIZ).

Aleksandra Błoch, podobnie jak Tomasz Michalik, uważa tworzenie zespołu za swoje główne zadanie, aktywnie pozyskując najlepszych studentów inżynierii z Wielkopolski.

Marek Zaleski, Dyrektor industrializacji, Sonion

Marek Zaleski jest dyrektorem industrializacji w szczecińskim oddziale Sonion (duński koncern z branży komponentów do aparatów słuchowych). Sonion w tym zakładzie projektuje i wytwarza nietypowe urządzenia i maszyny dla swoich dalekowschodnich fabryk.

Marek Zaleski uważa, że największym problemem dla innowacyjności w Polsce jesteśmy my sami - brakuje nam wytrwałości w mozolnym tworzeniu nowych produktów. Często też nie wierzymy, że możemy stworzyć coś nowego, nie podejmujemy ryzyka. Pokutuje jeszcze stereotyp, że wynalazek to dzieło samotnego, szalonego naukowca, podczas gdy jest to ciężka praca zespołu - jego sukcesy i porażki. Zwłaszcza porażki są cenne, bo dzięki nim wiemy, że coś nie działa i możemy doskonalić nasze rozwiązanie.

Inną barierą, jaką widzi, jest biurokracyjna mentalność w instytucjonalnych programach pomocy. Nadal stawia się w nich na zakup innowacji, a nie ich wytworzenie. Szczeciński oddział Sonion pracuje nad wieloma innowacyjnymi technologiami. Mimo że faktycznie są innowacyjne, to gdy próbowano uzyskać dofinansowanie, okazywało się, że nie jest spełnione jedno (tylko jedno!) z wielu kryteriów i Sonion nie zakwalifikował się do programu.

Sonion ceni współpracę z naukowcami z uczelni (choć wypracowanie skutecznego modelu współpracy z uczelnią zajęło niemało czasu). Właśnie dzięki takiej współpracy uzyskał jedno z najwybitniejszych osiągnięć w swojej branży, dotyczące procesu produkcji miniaturowych głośniczków.

Co dalej?

Mimo że Polacy wielokrotnie udowodnili swoją pomysłowość, nie ma to jednak statystycznego przełożenia na innowacyjność w skali całego kraju. Cieszą, jak pojawienie się pierwszych skowronków, przykłady takich firm jak SMP, ARJO czy Sonion. Warto zauważyć, że każdy z moich rozmówców wkłada duży wysiłek w tworzenie swoich zespołów i radzi sobie z przeciwnościami.

Zamiast załamywać ręce nad stanem innowacyjności w naszej gospodarce ludzie tacy jak ci, którzy wypowiedzieli się w tym artykule, spotykają się, aby wymieniać doświadczenia i podejmują nowe inicjatywy.

Na przykład Tomasza Michalika, Aleksandrę Błoch i Marka Zaleskiego będzie można spotkać na marcowym TECHNOVATION Forum we Wrocławiu. Tomasz Michalik jako mówca przedstawi doświadczenia z pierwszej ręki z praktycznego zastosowaniu krzywej "S" trendów nowych technologii. Pozostali będą panelistami w dyskusjach grup tematycznych.

Michał Hałas - Trener GRUPY ODITK, Gospodarz konferencji TECHNOVATION

Najbliższa konferencja TECHNOVATION - Forum Dyrektorów Technicznych, Produkcji i Rozwoju odbędzie się 6-7 marca 2019 we Wrocławiu i będzie połączona ze zwiedzaniem fabryki VOLVO Buses. Szczegóły na stronie wydarzenia: www.technovationforum.pl