Korupcja w biznesie – wykładnia prawna

Przypuszczam, że każdemu zdarzyło się chociaż raz słyszeć o tym, że ktoś uzyskał kontrakt tylko dlatego, że osoba decyzyjna otrzymała „dodatkową korzyść“ ze strony wygranego.

Z całą pewnością możemy powiedzieć, że w sytuacjach, gdy w ten sposób wydawane są pieniądze publiczne, mamy do czynienia z korupcją. A czy biznes "prywatny" jest z tego wyłączony? Czy można za takie działanie odpowiedzieć przed sądem?

Czym jest korupcja biznesowa

Okazuje się, że również w biznesie prywatnym występuje - prawnie zdefiniowane - zjawisko korupcji, zwane łapówkarstwem, które może doprowadzić do ukarania sprawców tego procederu przez sąd. Przestępstwo to reguluje art. 296a Kodeksu karnego. Sprawcą może być każdy, kto pełni funkcje kierowniczą w firmie albo nawet nie pełni żadnej funkcji, ale jest w tej firmie zatrudniony, np. na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło.

Przestępstwo będzie miało miejsce tylko w przypadku, gdy jedna z osób, np. pracownik zaopatrzenia, zażąda np. od przedstawiciela handlowego kontrahenta bądź przyjmie od niego korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę. Korzyścią mogą być środki pieniężne - niezależnie od formy, bony towarowe, ale również np. nieodpłatne wyremontowanie komuś gabinetu, domu czy mieszkania, sfinansowanie przez kontrahenta wycieczki czy pobytu w SPA etc. Co ciekawe - będzie to również obejmowało korzyść dla osoby trzeciej, np. gdy beneficjentem korzyści (majątkowej lub osobistej) będzie żona ww. pracownika.

Trzeba jednak pamiętać, że aby pracownik odpowiedzialny za kontraktowanie w firmie mógł zostać ukarany, musi zażądać korzyści (łapówki) bądź ją przyjąć w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku w następujących dwóch sytuacjach:

1) kiedy może wyrządzić firmie szkodę majątkową albo

2) kiedy jego zachowanie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji lub jest niedopuszczalną czynnością preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia.

Co to oznacza w praktyce

Z pierwszą sytuacją będziemy mieli do czynienia, gdy np. prace budowlane zostaną zlecone firmie, która złożyła najtańszą ofertę, a później w wyniku działania (bądź zaniechania) osoby odpowiedzialnej za nadzór kontraktowy (w zamian za korzyść otrzymaną od wykonawcy) zakres lub rodzaj prac zostanie zwiększony w ten sposób, że po zakończeniu realizacji prac zlecający będzie musiał zapłacić np. o 50% więcej niż wynikało to z pierwotnego kontraktowania.

Natomiast druga sytuacja może mieć miejsce, np. gdy pracownik w zamian za korzyść ujawni podmiotowi konkurencyjnemu dane będące tajemnicą przedsiębiorstwa, np. o strukturze klientów lub wysokości marż handlowych.

Pamiętać należy, że również wręczanie (czy też obietnica) korzyści wiąże się z możliwością popełnienia przestępstwa. Zatem karalne będzie nie tylko domaganie się/otrzymanie łapówki, ale również jej wręczenie (zresztą podobnie jak ma to miejsce w przypadku korupcji publicznej).

Co grozi za łapówkę/korupcję

Zagrożenie karą za takie działania sięga 5 lat pozbawienia wolności. W przypadku gdy szkoda firmy jest znaczna (np. gdy firma w wyniku nielegalnego działania np. swojego pracownika "przepłaciła" o więcej niż 200.000 zł w stosunku do oferty konkurencyjnej) kara może sięgnąć nawet 8 lat pozbawienia wolności.

Przepisy przewidują jednak jeden istotny wyłom co do karalności - nie będzie bowiem podlegała karze osoba, która wręczyła (lub obiecała wręczyć) łapówkę i druga strona tę łapówkę/propozycję przyjęła, a następnie osoba wręczająca/obiecująca łapówkę zawiadomiła o tym fakcie policję lub prokuraturę i ujawniła wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim ww. organy o nim się dowiedziały.

Jak zatem wyraźnie widać jest to zachęta do składania doniesień o popełnieniu przestępstwa (w celu uniknięcia kary). Przy czym stosuje się ją włącznie dla sprawców, którzy wręczyli (lub obiecali wręczyć) łapówkę. Z kolei osoba, która takiej łapówki zażądała lub taką łapówkę jej wręczono, zawsze będzie podlegała karze.

Jak należy się zachować w sytuacji korupcyjnej

Jeżeli spotkamy się z sytuacją, w której nasz kontrahent będzie domagał się od nas łapówki (korzyści majątkowej lub osobistej), najbardziej pożądanym zachowaniem będzie wyraźna odmowa takiego działania bądź też całkowite pominięcie/zignorowanie otrzymanego żądania. Pamiętać jednak trzeba, że w dobie powszechnie używanych urządzeń nagrywających - na wypadek gdyby dana osoba chciała tę sytuację wykorzystać przeciwko nam - zawsze wyraźna odmowa będzie lepiej chronić przed potencjalnym (fałszywym) oskarżeniem.

Kiedy przestępstwo nie wystąpi

W myśl prawa wciąż dozwolone pozostają wszelkie działania marketingowe związane z pozyskiwaniem i utrzymywaniem kontrahentów, takie jak np. udział w targach i wręczanie tzw. gratisów związanych z działalnością firmy, prezentacje produktów wraz z wręczaniem próbek, spotkania przedstawicieli firm w lokalu gastronomicznym. Jednakże za każdym razem trzeba pamiętać, że takie działania nie mogą prowadzić do wystąpienia działań, w wyniku których przedstawiciel kontrahenta zawrze z nami umowę "nadużywając udzielonych mu uprawnień lub niedopełniając ciążącego na nim obowiązku", o czym już pisaliśmy powyżej.

Jacek Węsierski - Trener Grupy ODiTK, Radca prawny