2/10/2012

Mobbing - historia Ewy

Początkowo stawiali cichy opór, z czasem zaczęły się plotki. Za plecami Ewy opowiadano o niej rzeczy obraźliwe, podważające jej kompetencje, niszczące dobre imię, przedmiotem złośliwych uwag stało się nawet niepełnosprawne dziecko Ewy – tak bardzo często zaczyna się nękanie.

Nie z założenia, nie dlatego, że ktoś postanowił zostać w pracy mobberem i konsekwentnie podąża obraną ścieżką. Źródłem molestowania moralnego są często nieporozumienia, brak umiejętności radzenia sobie ze stresem i zablokowane kanały komunikacyjne w organizacji. Właśnie dlatego zjawisko mobbingu może dotknąć każdej firmy. Niniejszy artykuł przedstawia najważniejsze wskazówki dla pracodawców, jak zabezpieczyć się przed występowaniem konfliktów z pracownikami lub wśród pracowników, które mogą być rozpatrywane w kategoriach mobbingu. Historia Ewy będzie tego ilustracją.

Czym jest mobbing?

Mobbing jak chcą Skandynawowie, bullying jak przyjmuje się w krajach anglosaskich czy molestowanie moralne we Francji jest bardzo trudne do precyzyjnego zdefiniowania. Ustawodawstwo w rożnych krajach przyjmuje różne definicje, starając się występować w ochronie pracowników. W Polsce za mobbing definiuje się jako:

Działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Ta definicja, choć trudno odmówić jej trafności, nie odpowiada na wiele pytań o istotę mobbingu, posługuje się nieostrym pojęciem długotrwałości, nie rozstrzyga czy za działaniem mobbingowym muszą stać intencje sprawcy, czy też może być to sytuacja niekiedy niezależna od celów, które przyświecają działaniom osoby odpowiedzialnej za mobbing. Tzn. czy może być on "efektem ubocznym" innych działań.

Mobbing to nie tylko problem dla pracowników. Pracodawcy zbyt często nie dostrzegają korzyści w przeciwdziałaniu mu. Występowanie tego zjawiska stanowi dla firm duże ryzyko, mobbing prowadzi do szeregu problemów: dezintegracji zespołu, spadku wydajności pracowników, zwolnień podnoszących koszty rekrutacji, uszczerbku na wizerunku firmy, kosztownych procesów sądowych.

Nękanie nierzadko przyjmuje formę utajoną, którą trudno jest nie tylko wykryć, ale i zwalczać. Kodeks pracy zobowiązuje jednak pracodawcę w art. 94(2) do przeciwdziałania mobbingowi oraz nakłada na niego odpowiedzialność odszkodowawczą za jego wystąpienie.

Obok mobbingu pracownicy często wnoszą także powództwa o odszkodowania z tytułu dyskryminacji i naruszenia zasad równego traktowania w zatrudnieniu. Od 1 stycznia 2011 roku obowiązuje ustawa antydyskryminacyjna, która nakłada na pracodawców obowiązek udowodnienia przed sądem, że roszczenie pracownika jest pozbawione podstaw - to pracodawca, a nie wnoszący pozew pracownik musi udowodnić, że dyskryminacja nie miała miejsca.

Mobbing horyzontalny

Ewa została zatrudniona na stanowisku szefa kuchni w stołówce, jej poprzedniczka odeszła na emeryturę. Pracodawca zatrudniając Ewę przedstawił swoje oczekiwania. Kierownictwu firmy zależało na tym, aby wprowadzić zmiany w sposobie funkcjonowania kuchni. Posiłki miały być przygotowane według najnowszych metod pozostających w zgodzie z osiągnięciami nauki w dziedzinie dietetyki, jedzenie miało być zdrowsze, a proces przygotowania posiłków bardziej nowoczesny. Personel kuchni o planowanych zmianach został poinformowany przez Ewę, nie przez dyrekcję, i uznał, że skoro ona jest autorką pomysłu oraz, że skoro chce wprowadzić zmiany, nie jest zadowolona z dotychczasowej pracy kuchni. Pracownicy kuchni nie zaakceptowali zmian, które Ewa starała się wprowadzić, aby sprostać oczekiwaniom, jakie wobec niej miał pracodawca.

Bardzo często ulegamy mitowi, że mobbing dotyczy relacji pracownik-pracodawca. Wbrew temu przekonaniu, molestowanie moralne należy postrzegać w kategoriach zachowań w grupie, gdzie niekoniecznie pozycja i władza jednostki odgrywają pierwszorzędne znaczenie. Dobrze pokazuje to analogia, która pozwoliła zauważyć jak działa mobber. Okazuje się, że mobbing nie jest wcale wyłącznie charakterystyczny dla świata pracy. Wśród zwierząt i dzieci występują te same zachowania, które obserwujemy w biznesie. Chodzi o izolowanie dwóch kategorii jednostek. Zarówno zwierzęta jak i dzieci bardzo często wykluczają ze swojego stada lub grupy osobniki najsłabsze, ale i najsilniejsze. Te, które są problemem - jak stary lew dla stada, czy dziecko, które słabo gra w piłkę nożną i jest obciążeniem dla klasowej drużyny. Z drugiej strony odtrącenie dotyka bardzo często ponadprzeciętnych - u zwierząt samice, które cieszą się szczególnym powodzeniem u samców, czy małych prymusów, których koleżanki i koledzy izolują jako lizusów i kujonów. Ten mechanizm, obecny także wśród pracowników doskonale ilustruje, że do mobbingu może dojść ze strony współpracowników zazdrosnych o nasze sukcesy lub mało tolerancyjnych wobec naszych słabości.

Co więcej, powyższy przykład obrazuje, że mobberem może być grupa, a nie sama jednostka. Przemoc psychiczna w pracy nie musi być dziełem wyłącznie jednej osoby, czasem powstanie zbiorowej niechęci wobec współpracownika lub współpracowniczki może prowadzić do jej odtrącenia, wykluczenia i skrzywdzenia.

Mobbing pionowy

Ewa bezskutecznie próbowała uzyskać od swoich przełożonych opis swojego stanowiska, co legitymizowałoby jej wymagania wobec personelu. Przełożeni odmówili, a naleganie Ewy zinterpretowali jako niesubordynację. Kucharki uznały ten stan rzeczy za dowód na to, że kierownictwo firmy jest po ich stronie, co oczywiście nasiliło ataki na Ewę. Dyskusje, brak subordynacji, sabotowanie decyzji Ewy nie miały końca. Świadkiem jednej z bezowocnych rzekomo rozmów Ewy z kucharkami był jej bezpośredni przełożony. Zaprosił ją na rozmowę. Kiedy weszła do pokoju szefa, poczuła się, jakby stała przed sądem, została surowo skrytykowana bez możliwości wyjaśnienia swojego stanowiska, a następnie zaproponowano jej dłuższe zwolnienie lekarskie, które natychmiast wypisał zakładowy lekarz.


Przykład Ewy pokazuje jak bardzo pojęcie mobbingu wymyka się prostym podziałom. W szczególnie niekorzystnych okolicznościach, może powstać spirala odrzucenia, za którą będą stać koledzy z pracy, a więc pewna zbiorowość, która w dodatku może cieszyć się ignorancją ze strony pracodawcy, który sam w ten sposób staje się współmobberem. Zamiast aktywnie zaangażować się w zażegnanie konfliktu, pracodawcy często traktują je jako nieistotne spory pracowników, którzy sami powinni je rozwiązywać. Co gorsza, jeżeli dochodzi do nich na linii menedżer średniego szczebla - jego podwładni, problem rozpatruje się w kategoriach braku kompetencji menedżera w zarządzaniu zespołem.

Przeciwdziałanie mobbingowi

Pracodawcy mają jednak możliwość lepszego wykrywania zjawisk mobbingowych i uchylenia się od skutków zaistnienia mobbingu, nawet jeżeli przed sądem zostanie dowiedzione, że faktycznie miał on miejsce. Służą temu:

  • instrumenty polityki antymobbingowej,
  • nowe rozwiązania w regulaminie pracy i regulaminie wynagradzania,
  • instytucje wczesnego reagowania i komunikacji z pracownikami,
  • szkolenia.

Od zarzutu naruszenia zasad równego traktowania w zatrudnieniu chroni tworzenie obiektywnych warunków oceny pracowników i edukacja załogi w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji. Szczególnie ważne powinny być szkolenia dla pracodawców, ponieważ w sporze o dyskryminację, nękanie mogą one uchronić firmę od konieczności wypłaty wysokich zadośćuczynień pracownikom dotkniętym mobbingiem.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 sierpnia 2011 r. (sygn. I PK 35/11) orzekł, że choć przeciwdziałanie mobbingowi jest obowiązkiem pracodawcy, to jeżeli firma wdraża elementy polityki antymobbingowej i szkoli pracowników z rozpoznawania i zwalczania mobbingu - może zostać zwolniona z konieczności wypłaty odszkodowań i zadośćuczynień, nawet jeśli pracownik faktycznie został dotknięty mobbingiem. Stawia to pracodawców w zupełnie nowej sytuacji, w której aktywne działania szkoleniowe mogą zabezpieczyć firmy przed ponoszeniem odpowiedzialności za konflikty pracownicze, kończące się wysokimi i niepotrzebnymi kosztami.

To mobber będzie odpowiadać wobec ofiary molestowania moralnego w pracy, a nie pracodawca, który bardzo często o fakcie występowania mobbingu dowiaduje się z chwilą, gdy otrzyma pozew z sądu. Dzisiaj, jeżeli firma stosuje programy szkoleniowe przeciwdziałające mobbingowi - taka sytuacja nie będzie już możliwa. Pracodawcy będą odpowiadać za swoje zaniechania w działaniach zmierzających do wyeliminowania mobbingu, ale nie będą już ponosić samego ryzyka jego wystąpienia.

Szkolenia, wdrożenie regulaminów antymobbingowych określających procedurę przeciwdziałania temu zjawisku na poziomie zakładu pracy, wyłonienie pełnomocników ds. przeciwdziałania mobbingowi przez zarządy firm i współpraca z pracownikami to najlepsze sposoby nie tylko na uniknięcie odpowiedzialności prawnej pracodawców, ale także na ograniczenie ryzyka wystąpienia mobbingu.


Sytuacja Ewy została przytoczona na podstawie H. Leymann, The Content and Development... za M. Romer, M. Najda, "Mobbing w ujęciu psychologiczno-prawnym".


Grzegorz Ilnicki - Trener GRUPY ODITK

 

Polecane szkolenia:

 

 

Autor artykułu
GRZEGORZ ILNICKI
21/01/2025

Trudne problemy techniczne - jak wyjść poza schemat dzięki TRIZ

Czy zdarzyło Ci się utknąć na trudnym problemie technicznym, a jego rozwiązanie wydawało się...

2/01/2025

Psychometria w akcji: Jak testy psychometryczne pomagają w działaniach rozwojowych?

Testy psychometryczne zyskują na popularności zarówno w edukacji, jak i w biznesie. Ich unikalna...

18/11/2024

„Daj z siebie wszystko”, „Pospiesz się”, a może „Zadowalaj innych” – jaki jest Twój styl pracy?

Świadomość własnego stylu pracy, czyli podejścia do codziennego wykonywania zadań, może znacząco...

24/06/2024

Samoświadomość, odwaga i ciągła nauka - czyli leadership po nowemu

„Ciągle jeszcze się uczę” - miał powiedzieć pewnego dnia Michał Anioł. Ten wyjątkowy twórca epoki...

22/04/2024

Kompetencje przyszłości i power skills – czyli jak rozwijać prawdziwych ludzi w świecie sztucznej inteligencji

Na zmianę potrzebnych nam umiejętności/kompetencji wpływa świat, w którym żyjemy. Na jakie future...

15/03/2024

Dobrostan pracowników – jak go wzmacniać?

W dzisiejszym dynamicznym środowisku biznesowym sukces organizacji nie zależy tylko od efektywności...

12/02/2024

Sztuczna inteligencja w produkcji – czego się spodziewać? Co już się dzieje?

Jestem wielkim entuzjastą sztucznej inteligencji (AI). Ogromne wrażenie robi na mnie szybki rozwój...

24/10/2023

Cisza – negocjacyjne złoto

Ostatni kwartał roku to czas wzmożonych negocjacji. Wydajemy budżety, walczymy o budżety, umowy,...

25/09/2023

Przepis na wypalenie zawodowe

Karolina, menadżerka dużego zespołu, jadąc jak co dzień do pracy, tym razem płakała. Zawsze...

30/08/2023

Have fun! – jak czerpać radość z codziennej pracy

Czy wiesz, jak czerpać radość z codziennych czynności i jak zarażać nią nawet największych...

31/07/2023

Poczucie szczęścia u pracowników – droga do budowania odpowiedzialności w zespole

Powiem to wprost – jeżeli chcesz mieć odpowiedzialnych ludzi, musisz zadbać o ich poczucie...

3/07/2023

Data storytelling – jak opowiadać o danych?

Współcześni inżynierowie i menadżerowie to nie tylko osoby zarządzające procesami, projektami czy...

12/06/2023

Talenty i mocne strony - podejście na nowe czasy

W 2018 roku Instytut Gallupa przeprowadził badania, z których wynika, że ludzie mający okazję...

22/05/2023

Jak znaleźć gen innowacji u inżyniera?

Jak odróżnić inżyniera, który będzie żyłą złota dla firmy ze względu na swoje pomysły, od innego,...

5/04/2023

Czy szukanie sensu w pracy ma sens? I co z tym wspólnego ma retencja Talentów.

Pozyskiwanie Talentów z rynku pracy jest nie lada wyzwaniem, ale ich retencja w organizacji jest...

21/03/2023

Menadżer Coachem – czyli jak prowadzić pracownika w świecie BANI

Coaching menadżerski, temat znany od dawna, dziś przeżywa swój renesans. Dlaczego? Bo żyjemy w...

14/02/2023

Nie jestem szefem - po co mi marka osobista w Internecie?

Z marką osobistą jest jak z pogodą - zawsze jakaś jest. Nie każdemu będzie to odpowiadać! Nawet...

31/01/2023

TRIZ w rozwiązywaniu problemów na produkcji – „butelkowe” case study

Prowadząc szkolenia i praktyczne warsztaty z technik rozwiązywania problemów narzędziami TRIZ,...

7/12/2022

Dlaczego nie chcemy mówić o mobbingu?

Eskalujący konflikt, mobbing, dyskryminacja i molestowanie są ukrytą zmorą niejednej organizacji....

21/11/2022

Relaunch zespołu – nowe otwarcie dla efektywności

Choć wiele firm w ostatnich miesiącach podjęło decyzję o częściowym lub pełnym powrocie do biur,...

8/11/2022

Gry, które rozwijają ludzi i integrują zespół!

Wyobraź sobie stację badawczą zlokalizowaną na dnie oceanu. To podwodne laboratorium jest też domem...

17/10/2022

Quiet quitting – wyzwanie dla menedżera

Praca na „pół gwizdka”, „mi to lotto”, „co ubijesz, to ujedziesz”, „jak zarobić, żeby się nie...

19/09/2022

Mądre usprawnienia, które dostarczają wartość biznesową

Przypomnij sobie sytuację, kiedy musiałeś rozwiązać jakiś problem, np. naprawić coś, co się zepsuło.

10/08/2022

Czy wiesz, jak naładować swój osobisty powerbank?

Czy znasz to uczucie, gdy w zasadzie dbasz o siebie, jednak coraz częściej boli Cię głowa,...

4/07/2022

Rozwój menedżerów - trendy vs potrzeby

Jakie działania rozwojowe otrzymali menedżerowie w Twojej organizacji w 2022 roku? Jaki rozwój im...

20/06/2022

Rodzic ze spokojem w pracy – Pozytywna Dyscyplina w praktyce

Głośne dyskusje i słynne słowo „ZARAZ”. Foch i trzaskanie drzwiami. Posiłek, który ciągnie się...

23/05/2022

Jeśli pracownik umie, ale nie chce – jak wzmacniać motywację i zaangażowanie?

Poznaj Roberta. Pracuje w firmie od dłuższego czasu. Świetnie radzi sobie ze wszystkimi, nawet...

17/05/2022

Kiedy pracownik nie umie, ale chce – przywództwo sytuacyjne w świeżej odsłonie

Ewa rozpoczyna pracę na produkcji. Porusza się po firmie i przydzielonych zadaniach jak we mgle....

11/04/2022

Gorące, klimatyczne okazje biznesowe

W biznesie rzadko jakiś trend jest tak jednoznaczny i długoterminowy jak aktualna fala zmian...

14/03/2022

Od inżynierii produktu do inżynierii wartości – Value Engineering

Projektowanie produktów i usług powinno być wyraźnie połączone z potrzebami ich odbiorców. Czy tak...

14/02/2022

Trendy w rozwoju menadżerów

Ostatnie dwa lata zmieniły krajobraz naszych biur i sposób pracy. Model pracy hybrydowej zostanie z...

17/01/2022

Społeczności – organizacyjny potencjał synergii i transferu wiedzy

W nowej rzeczywistości każda organizacja potrzebuje nie tylko przetrwać kryzysowy czas, ale...

13/12/2021

Nie ma dymu bez ognia i zespołu bez zaufania - jak budować bezpieczeństwo psychiczne

„Nie ma zespołu bez zaufania” jak twierdzi Paul Santagata (Head of Industry w Google). Twierdzenie...

22/11/2021

Innowacje w czasie katastrofy klimatycznej

Potrzeba nam dziś rewolucyjnych, dysruptywnych innowacji - tysięcy nakładających się większych i...

4/10/2021

Docenianie - bo żeby docenić…. trzeba cenić

Jak to jest, że 80% badanych Polaków uważa, że warto doceniać, chciałoby być docenianym częściej i...

20/09/2021

Jaką wartość mają wartości w Twojej organizacji?

Jeśli przed pandemią - choć z trzaskiem - dźwigaliśmy braki w kulturze komunikacji czy współpracy w...

7/09/2021

CONTROLLER 5.0 - Controlling Leaders of To(morrow)Day

VUCA Times, globalizacja, Big Data, automatyzacja, robotyzacja, zamiana towarów w usługi, zwinne i...

30/08/2021

Na szerokie wody mnie weź – onboarding w zdalnym wydaniu

Nie zawsze łatwa decyzja o odejściu z poprzedniej firmy, nowe środowisko i zadania, a to wszystko w...

30/07/2021

Klimatyczny wstrząs dla biznesu - „Fit for 55”

Trudno nie dostrzegać symptomów zmian klimatu. Nie tylko zarządzający, ale też pracownicy firm na...