Poszukiwany, poszukiwana – na tropie autorytetu

Tempo zmian niczym rollercoaster porywa w górę nasze pragnienie stabilności, by następnie zepchnąć w dół w poczuciu jego braku. Wyczuleni na zmienność, w jakiej funkcjonujemy, z tym większą troską, zaczynamy szukać stabilności w sobie, zamiast w otoczeniu.

Kryje się za tym głębokie zrozumienie prostego faktu, że największy wpływ mamy na samego siebie. Zatem im większa troska o siebie, tym bardziej charakterystyczne budowanie osobistej wiarygodności. Jedni nazwą to profesjonalnym wizerunkiem, inni siłą charakteru, a jeszcze inni autorytetem. Ci ostatni mogą pokusić się o pytanie: "jaką mamy szansę zbudować osobisty autorytet w okolicznościach tak mocno dziś nie sprzyjających jego budowaniu?".

Siedząc w samolocie, w drodze na szkolenie sięgam po magazyn z kieszeni fotela przede mną, otwieram i cóż widzę - niczym królik z kapelusza wyskakuje artykuł o autorytecie autorstwa prezydenta Lecha Wałęsy. Jego główny wniosek: nie rezygnować z szukania autorytetów. Cóż - temat musi być nośny skoro atakuje mnie na wysokości 8 tysięcy metrów nad ziemią. Pozwólcie zatem, Drodzy Czytelnicy, że przytoczę kilka zdarzeń, które sprowokowały refleksje w temacie autorytetu i zaproszę Was do nadania im znaczenia.

Seria zdarzeń, jakich doświadczyłam ostatnio we współpracy z menadżerami wywołała emocje rozpięte niczym trójkąt bermudzki między rozbawieniem, poczuciem zawodu, a zadziwieniem. Co mnie sprowokowało? Pierwsze zdarzenie, to krótki dialog jaki zarejestrowałam słuchając menedżerów wyższego szczebla podczas warsztatu dla liderów.

Pozwólcie, że zacytuję:
Menedżer 1: - "Dziś Panowie nikt nas nie rozlicza z tego, czy mamy autorytet, czy nie, tylko z tego jakie osiągamy wyniki."
Menedżer 2: - "Moim zdaniem, jak bilans jest dodatni, robisz cyfrę - to Twój autorytet rośnie automatycznie."
Menedżer 3: - "Czy mam rozumieć Panowie, że z uwagi na Wasze bardzo dobre wyniki jesteście dla siebie nawzajem autorytetem?"

Jak domyślasz się Czytelniku, menedżer numer 3 nie doczekał się odpowiedzi...

Kolejne zdarzenie, które wywołało temat autorytetu to przypadek firmy, która postanowiła uzdrowić swoją sytuację. Co ich do tego skłoniło? Brak wyników, duża rotacja, zły PR w środowisku biznesowym i można by tak wymieniać dalej. Zdecydowano, że punktem wyjściowym będzie diagnoza zaistniałej sytuacji. W tym celu zaproszono specjalistów (nie nas niestety), by w sposób gwarantujący każdemu pracownikowi dyskrecję odbyć serię indywidualnych rozmów. Jesteście ciekawi finału? Otóż wkrótce po rozmowach zwolniono jednego z głównych dyrektorów zarządzających. Nie przedstawiono żadnego raportu, który prezentowałby efekty diagnozy. Nie przedstawiono również planów, jakie działania zamierza podjąć firma. Skorzystano z rozwiązania szybkiego i niskobudżetowego.

Pole rażenia tych dwóch ostatnich doświadczeń skłoniło mnie to postawienia tezy, że dziś mamy czasy, w których dominuje swoisty dualizm rozpięty pomiędzy odwiecznym pragnieniem autorytetów, a bardzo łatwym ich kwestionowaniem. To sytuacja z jednej strony popytu, a z drugiej posuchy. Siła krytyczna jest tak duża, że niełatwo dziś o zbudowanie stabilnego autorytetu, bardziej realny w dzisiejszych czasach wydaje się autorytet sytuacyjny. Każda z cytowanych historii pokazuje zapętlenie wokół zjawiska autorytetu zarówno pojedynczego człowieka jak i organizacji. Kiedy na szkoleniu pytam o opinię w tej sprawie w odpowiedzi słyszę: "Wyniki i osiągnięcia są produktem ubocznym posiadanego autorytetu ale nie jego gwarantem". A Ty co o tym sadzisz Czytelniku? W kwestii historii firmy, która wdrożyła skrócony program samoleczenia, a zakończyła na ustanowieniu kozła ofiarnego słyszę opinię: "Ludzie firmę ocenią po czynach, nie słowach, trudno o szacunek tam, gdzie nie ma odpowiedzi na pytanie "po co to wszystko?".

Mając na uwadze padające zewsząd mądrości i moją dość buntowniczą naturę zadałam sobie najpierw pytanie, po co nam autorytety? Od wczesnego dzieciństwa mamy potrzebę wzorowania się na kimś, brania przykładu z kogoś, kogo zachowanie uznajemy za szczególnie cenne. Naukowcy od lat mówią jednym głosem: posiadanie wzorców jest w naszym życiu niezwykle ważne. Z jakich powodów? Ponieważ autorytety kształtują nasz charakter, wpływają na nasze życiowe cele, dodają odwagi do działania. Wyniki badań opinii publicznej w ostatnich latach wykazują, że podobne zdanie ma przeszło 70% Polaków. Reszta wątpi w duże znaczenie autorytetów w życiu człowieka. Czy ta statystyka brzmi obiecująco czy pesymistycznie, ciekawe?

Bycie autorytetem to bycie wzorem, do którego można się odnieść, to rama która konstytuuje naszą potrzebę widzenia określonych zjawisk, zachowań i postaw. Podstawą budowania autorytetu jest szacunek i zaufanie. Ludzie ufają autorytetom i jednocześnie szukają w autorytecie inspiracji i spokoju. W kontaktach ze swoimi przełożonymi potrzebę spokoju deklaruje większość menedżerów w procesach coachingowych. Kiedy pracownicy są pytani: "Co sprawia, że możesz zaufać swojemu szefowi?" Najczęściej słychać jak mantrę dwa powtarzające się zdania: "Mówi wprost o co mu chodzi, a o sprawach które mnie dotyczą rozmawia ze mną"; "Jak mówi, tak robi a jeśli musi zrobić inaczej - zawsze to wyjaśnia".

Z tego, co deklarują pracownicy autorytet menedżera jest budowany i wzmacniany przede wszystkim przez sprawną i adekwatną komunikację.
Numer jeden w drodze po autorytet to zaufanie. Numer dwa: również zaufanie - tyle, że do kompetencji merytorycznych szefa. O autorytecie nie stanowi zasób posiadanej wiedzy a raczej doświadczenie korzystania z niej oraz umiejętność pomnażania wiedzy dla korzyści zespołu. Autorytet w biznesie uczy nas jak tę wiedzę zdobyć i co z nią zrobić. To sytuacja, w której nie podziwiamy "króla" z daleka, lecz działamy w jego otoczeniu - a to zasadnicza różnica. Dla przykładu młody menedżer z produkcji mówi: "chcę żeby moi mistrzowie rozumieli wyniki, które co miesiąc dostajemy. Póki co rozumiem je ja. To za mało. Chcę mieć partnerów do dyskusji, a nie tylko osoby które czekają na mój komentarz do wyników". Autorytet jest hojny w tej materii ponieważ jest spokojny o siebie. Teraz Drogi czytelniku - jeśli jesteś menedżerem warto zadać sobie pytanie do jakiej wiedzy mogę dopuścić moich ludzi?

A co z efektywnością, która stanowi dziś epicentrum wszelkiej oceny? Czy menedżerowie którzy na co dzień osiągają bardzo dobre wyniki są dla nas autorytetem? Z ciekawości zapytałam o to 20 osób, których zdanie sobie cenię - odpowiedź brzmiała "To zależy jak te wyniki osiągają". Cóż - prościej ująć się tego nie da.

Wracając do pytania z początku artykułu, o to jaką mamy szansę zbudować autorytet w niestabilnym otoczeniu. Otóż taką, na jaką sobie pozwolimy - szukając inspiracji w innych ludziach i otwierając się na informacje zwrotne. Pamiętając, że wiarygodność jest tym, co sprzyja stabilności w niestabilnej rzeczywistości. Niezależnie od tego czy jesteś menadżerem, rodzicem lub może po prostu czyimś przyjacielem warto gromadzić na swoim koncie zaufania wpłaty w postaci: dotrzymywania obietnic; uczciwości; myślenia w kategoriach win-win; jasności oczekiwań. Można wówczas powiedzieć, że jesteś na tropie swojego moralnego autorytetu. A kiedy połączysz to z silną kompetencją merytoryczną Twój autorytet zatoczy szersze kręgi w biznesie. Pamiętaj jednak, że z uwagi na pluralizm wartości, trampoliną, która pozwala budować autorytet jest gra w jednej drużynie zasad i wartości - na poziomie organizacji, zespołów i pojedynczych ludzi. W przeciwnym wypadku trudno o budowanie autorytetu, a łatwo o jego kwestionowanie.

Jolanta Blaszkowska-Bastian, Trener