Praca zdalna – kluczowe kwestie prawne

W związku z przyspieszonym transferem do pracy zdalnej, stykamy się z pytaniami ze strony działów HR i osób zarządzających.

Poniżej najczęściej pojawiające się pytania i wątpliwości. Odpowiedzi na nie przygotowali prawnicy z naszego zespołu - praktycy tematu:

Praca zdalna a telepraca - czym się różnią?

Telepraca ma charakter umówiony z pracownikiem, szczegółowo określa się zasady jej wykonywania, miejsce i dostępność pracownika.

Praca zdalna ma charakter doraźny. W praktyce różnice są niewielkie. Należy przy tym pamiętać, że praca zdalna nie musi być wykonywana w domu pracownika. Ustawa wskazuje, że ma to być jedynie inne miejsce niż to, które jest oznaczone w umowie o pracę. Praca zdalna musi mieć charakter okresowy i mieć na celu przeciwdziałanie COVID-19.

Kto może się ubiegać o wykonywanie pracy w trybie zdalnym? Czy pracodawca może odmówić?

O pracę zdalną może ubiegać się każdy pracownik, ale tylko od decyzji pracodawcy zależy, czy dojdzie do takiej formy jej wykonywania. Skierowanie do pracy zdalnej jest wyłącznym uprawnieniem pracodawcy.

A czy pracownik może odmówić wykonywania pracy zdalnej?

Nie - szczególne rozwiązania z ustawy z dnia 8 marca 2020 r. pozwalają pracodawcy jednostronnie oddelegować pracownika do pracy zdalnej.

Czy praca zdalna ma wpływ na wynagrodzenie?

Skierowanie pracownika do pracy zdalnej nie może obniżać jego wynagrodzenia. Zmienia się tylko miejsce wykonywania pracy, a nie jej warunki.

Jak wygląda kwestia wyjazdów służbowych?

O tym w ustawie nie wspomniano, ale obowiązują tutaj reguły ogólne. Pracownik ma prawo odmówić wykonywania pracy poza miejscem wskazanym w umowie, jeżeli jego udział w delegacji łączy się z bezpośrednim ryzykiem zachorowania na koronawirusa. Odmowa wykonania takiego polecania jest legalna, jeżeli zagrożenie jest realne i wynika choćby z konieczności korzystania ze środków komunikacji zbiorowej. Zapewne każda firma będzie rozstrzygać ten problem w sposób indywidualny. Osoby, które w obawie o swoje zdrowie nie będą chciały wyjechać służbowo, mogą powołać się na artykuł 210 Kodeksu pracy:

"W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego".

Co jeśli pracownik podczas wykonywania pracy zdalnej ulegnie wypadkowi? 

Stosujemy tutaj zasady ogólne dotyczące wypadków przy pracy. Decydować będzie związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy okolicznościami wypadku a wykonywanymi zadaniami.

Czy pracownik może odmówić przyjścia do zakładu pracy (praca w hali, linia produkcyjna, wielu pracowników)?

Nie. Tak długo, jak działalność zakładu pracy jest dozwolona przez prawo, obowiązkiem pracownika jest świadczyć pracę.
 

Czy w przypadku konieczności zamknięcia sklepu w centrum handlowym, mamy do czynienia z płatnym przestojem?

Nie. Pracodawca może zlecić pracownikowi inną pracę, np. w innym sklepie w miejscu, w którym handel jest dozwolony. Warunkiem tego jest jedynie to, aby sklep ten znajdował się w miejscu, które zostało określone w umowie o pracę. Trzymiesięczne oddelegowanie do innej pracy nie uwzględnia pracy w innym miejscu niż umówione w umowie o pracę.
  

Czy można zwolnić pracownika powołując się na siłę wyższą (intencją jest ucieczka od odprawy pieniężnej ze zwolnień grupowych)?

Nie. Odprawa pieniężna ma charakter bezwarunkowy, gdy przyczyny rozwiązania umowy o pracę nie dotyczą pracownika. Pojęcie ryzyka pracodawcy uwzględnia także sytuacje, w których zakład pracy popada w trudności gospodarcze niezależnie od własnego działania. Nie należy zwrotu „z przyczyn dotyczących pracodawcy” rozumieć dosłownie. Idzie to o „przyczyny niedotyczące pracownika”. Ten pierwszy zwrot został już w części aktów prawa pracy zastąpiony przyczynami niedotyczącymi pracownikami, ale nawet to wcześniejsze brzmienie nie prowadziło do innego rozumienia przepisu.
  

Czy można wydłużyć w tej chwili przyjęty wcześniej okres rozliczeniowy czasu pracy, np. z 3 miesięcy do 6?

Aby wydłużyć okres rozliczeniowy do maksymalnie do 12 miesięcy wymagana jest zgoda związku zawodowego działającego w zakładzie pracy i powinna być ona wyrażona w treści układu zbiorowego pracy lub osobnego porozumienia. Jeżeli w u pracodawcy nie działa organizacja związkowa to zgodę taką mogą wyrazić przedstawiciele pracowników, którzy wyłaniani są w sposób zwyczajowo przyjęty u pracodawcy. Najczęściej w formie wyboru spośród załogi.
  

Polecane:

• Zarządzanie pracą zdalną - szkolenie online dla menadżerów